Регистрация
Статья
Бэйэлэрэ туспа учаастактаах үс ини-бии
2014-12-110705Арктика, эн дьонуҥ!Сииктээх нэһилиэгэр
командировкаҕа сылдьан
Ивановтар диэн
үс бырааттыы-убай
нэһилиэктэн тэйиччи турар
учаастактарыгар хайдах
балыктыылларын туһунан
орто убайдарыттан ыйытан,
кинилиин балай эмэ
өр сэһэргэһэн, балыгы
бултааһын балай да ыарахан
туруктаах эбит диэн
түмүккэ кэллим.
Иванов Петр Николаевич Сииктээх нэһилиэгэр 1966 сыллаахха алта оҕоттон иккиһинэн күн сирин көрбүт. Оҕо сааһа Сииктээх нэһилиэгэр ааспыт, бииргэ төрөөбүт алталар: үс уол, үс кыыс. Оҕо сааһыттан булка, балыкка сылдьыспытынан барбыт. 1983 сыллаахтан уон сэттэ сааһыттан ыарахан үлэгэ улахан дьону кытта совхозка тэҥҥэ сылдьыһар буолбут.
– Маҥнай оҕо сылдьан учаастакка биригээдэни кытта муҥхаҕа балыктаабытым, ити арааһа алтыс кылааска сылдьан буолуо, сайыҥҥытын муҥхаҕа сылдьабыт. Кыһынын 1985 сыллаахтан балыктаабытым совхозка, бастаан рабочайынан сылдьыбытым. – диэн кэпсээнин саҕалыыр Петр Николаевич. – Илиминэн балык тутарга араастаан хаптарабыт, дьылыттан, өрүс хайдах тоҥоруттан, төһө элбэх илими түһэрэргиттэн тутулуктаах, сороҕор балык ааһан хаалар. Билигин убайым Христофор уонна быраатым Семен буолан бэйэбит туспа учаастактаахпыт, бэйэбит бэйэбитигэр балыктыыбыт. Билигин уомул балык бара турар буолан, илиммитин күн аайы көрөбүт. Отучча илимнээхпит, ону сарсыардаттан хараҥарыар диэри көрөн бүтэрэбит. Сайынын наһаа үлэтэ суох, күн аайы киирбэппит. Биирдэ эмэ, уһаарбанан балыктыыбыт. Кыра сылдьан балыктыырга аҕабытын кытта тэҥҥэ сылдьыбыт буолан үөрэннэхпит, кэнники биригээдэҕэ биригэдьиир, улахан дьон үөрэппиттэрэ. Миигин үксүн балыкка, булка үөрэппит учууталбынан Кривошапкин Николай диэн киһи буолар. Балыктыырбытыгар сиэр-туом диэни эбэһээт тутуһабыт: бастаан киирээт, саҥа сирдэргэ кэллибит да, уоппутун аһатабыт, ол кэннэ балыктыыбыт. Балык кэмэ сайынын уомул кэлэрин саҕана бэс ыйыттан балаҕан ыйын саҕаланыытыгар диэри балыктыыбыт. Кыһынын алтынньы бүтүүтэ, сэтинньи ыйдар буолаллар, үчүгэйдик сэтинньи ыйга ылсан туран балыктыыбыт.
Сэбиэскэй Союз саҕана тэрээһиннэрэ сүрдээх үчүгэй буолааччы – ол саҕана балык да элбэх буолара, – отуттуу туонна ыларбыт. Билигин саамай кыайар өттө уоннуу туонна ылаллар. Балыктаабыт балыкпытын сопхуоспутугар туттарыахтаахпыт даҕаны, туталлар уонна тугу да төлөөбөттөр, хамнас диэни көрө иликпит, эккирэтээччитэ эрэ куоракка баран эккирэтиһэн ылар. Ол иһин билигин мээнэ туттарбаппыт. Бэйэбит балыкпытын куорат курдук сиргэ илдьэн кыайан атылаабаппыт, докумуон эккирэтиһиитэ элбэҕэ бэрт, техникабыт да суох. Ол оннугар манна барааччы-кэлээччи дьону кытта аска-таҥаска, бородууктаҕа атыстаһааччыбыт – аһыаххын наада буоллаҕа. Илим өттүгэр сыанатыттан тутулуга суох хаачыстыбатынан көрөбүт, билиҥҥи да илимнэрбит урукку курдук буолбатахтар, тырыта-хайыта бара сылдьаллар. Билигин үчүгэй илими булар ыарахан, хаачыстыбалаах илими ханна атыылыылларын билэр эрэ дьон булан ылаллар. Мин бэйэм билиҥҥи илимнэрим урукку Союз саҕанааҕы илимнэр.
1994 сылтан ылсан бултуубун. Бастакы булдум диэн кус-хаас буолар, кыра сааспыттан кустуур, хаастыыр буолан улаханнык аахыйбат, наадыйбат этим. Тыаҕа тахсаат уоппутун аһатан, алҕыыбыт. Бэйэбит испитигэр хайдах кыайарбытынан, сатыырбытынан көрдөһөбүт. Итэҕэлгэ мин бэйэм тус сыһыаным олох суох диэбэппин, туох эрэ баара буолуо. Оннук сытыйар-ымайар гына бултуу сатаабаппыт: сиир эппитин, бэйэбитигэр сөп буолары бултаатыбыт да тохтуубут, бу диэки бары оннуктар. Булка иккис үөрэппит учууталбынан буолар Винокуров Василий. Үксүн түүлээх булдугар сылдьыбытым, сылдьабын, производстваҕа туттарарга. Түүлээххэ ытынан бултуубут, саанан да ытабыт, сүрүннээн хапкаан буолар. Сүүсчэкэ хапкаан курдугу иитэбит, ону 5-6 хонугунан көрө тахсабыт. Хапкааннарбытыгар сиэгэн түбэстэҕинэ кэрийэ сылдьан сиир, бэйэҥ көрөрүн курдук көрөр. Иэдээн кыыл, буллаҕына олох арахсан биэрбэт. Булчуттар көрүстэхпитинэ бэйэ-бэйэни кытта уопут атастаһабыт, үөрэтэр ньыма баһаам буоллаҕа. Ааҕааччыларга саамай кылаабынайа кытаанах доруобуйаны, булду наһаа ыскайдаабатыннар, – диэн Петр Николаевич баҕа санаатын эттэ.
Харысхан ПОПОВ
Ещё по теме:
2019-10-09
Нерюнгринские «Хранители легенд» установили памятник Григорию Федосееву на Становом хребте2019-10-09
Сильная экономика – процветающая Россия: общероссийская образовательная акция по экономическому диктанту2019-08-15
Республиканские агрошколы развернули ярмарку в центре Якутска2019-08-15
В Намскую детскую школу искусств поступило первое оборудование по нацпроекту «Культура»2019-06-28
Айсен Николаев встретился с делегацией Фонда развития Абу-Даби и Фонда биотехнологических исследований SOOAM