Регистрация
Статья
Түмэти сиригэр дьиэ табатын иитии сөргүтүллүө дуо? (Кырдьаҕас табаһыттар санаалара)
2015-06-110623Хайдах олороҕут, тыа сирин дьоно?Түмэтигэ дьиэ табатын иитии тоҕуһуонус сыллар бүтүүлэригэр тохтообута, ол сүрүн биричиинэтинэн ааттыыллар кыыл таба күрэтэн илдьэ барыытын. Ол кэмҥэ “Дьиикэй ырыынак” сири-дойдуну, ордук Хоту сирин, сатарыппыта, үлэҕэ, дьоҥҥо ыараханнык охсубута.
Ол курдук бүгүн кэпсэтэр дьонум, үйэлэрин тухары таба иитиитигэр үлэлээбит дьон буолаллар. Кинилэр истэригэр бааллар: Павлов Федор Егорович, Павлов Алексей Николаевич, Стручков Иван Христофорович, Корякин Николай Егорович. Кинилэр чулуу табаһыттар, билигин да табаларын, сирдэрин күндүтүк саныыр-ахтар, таба эстибититтэн улаханнык хомойор-хоргутар ытык кырдьаҕастар.
Кинилэри барыларын биир баҕа санаа түмэр – дьиэ табатын иитиитин Түмэтигэ сөргүтүөххэ наада диэн.
Кэнники сылларга дьиэ табатын хаттаан сөргүтүү кэпсэтиитэ саҕаламмыта, ол курдук 2009 сылга биир таба ыстаадатын Бороҕоннооҕу совхоз директора Петр Николаевич Бурцев биэриэхтээҕэ диэн кэпсиир Николай Христофорович Павлов (Таймылыыртан Бороҕон ыстаадатыгар тиийэн үлэлии сылдьыбыт киһи). Петр Николаевич, ылар табаларгытын миэстэтигэр кэлэн көрөн-үөрэтэн, үлэлиир тэрилгитин манна оҥостон, наллаан табаны сиринэн көһөрөн бараргыт ордук буолуо этэ диэн сүбэлээбит. Ол кыаллыбатах. Таймылыыртан көмөҕө табалыы барар дьон тэринэн баран, табыллыбакка аккаастаммыттар. Билиҥҥи кэмҥэ табаҕа үлэлиэн баҕалаах дьон суоҕун кэриэтэ диэн кырдьыгынан этэллэр.
Ытыктабыллаах Иван Христофорович Стручков кыра сааһыттын табалаабыт, уһуннук ыстаада биригэдьииринэн үлэлээбит киһи. Дьиэ табатын иитиигэ ситиммит быстыбыта алдьархай диэн этэн туран, таба иитиллэн турбут сиригэр Түмэтигэ сөргүтэргэ киһилии дьаһанан, үлэлээн көрүөххэ наада диир. Ол курдук кини табаны үөскэтэр да буоллахха, туундараҕа үөскээбит, тыалга-кууска үөрэхтээх табаны иитэр ордук буолуо этэ диэн санаатын үллэстэр. Ону ааһан сүрүн боппуруоһунан буолар табаҕа үлэлиэн баҕалаах эдэр дьону табаһыт идэтигэр угуйарга диэн тоһоҕолоон этэр. Иван Христофорович билигин да эдэрдии эрчимнээх киһи, таба аҕалар буоллахха тоҕо көрөн олоруохпутуй күүс көмө буолуо этибит, сүбэлээн-амалаан диир.
Николай Егорович Корякин – сааһын тухары таба ыстаадатыгар бостуугунан үлээбит киһи. «Таба барахсан өйдөөх кыыл, саҥарбат эрэ. Үрүҥ Хайа (Анаабыр) курдук сиргэ иитиллэн турбут таба табыллан иитиллиэ этэ. Биһиги сирбит, айылҕабыт усулуобуйата онно сөп түбэһэр. Бастатан туран кадр – табаҕа үлэлиир киһи баар эрэ буоллаҕына, билигин аҕыйах сааһырбыт, табаһыттыырын умнубатах дьон баара көмө буолан туһаны аҕалыахтарын сөп”, – диир.
Билигин 90 сааһыгар сылдьар Федор Егорович Павлов – сайын ахсын сиэннэрин илдьэ Түмэтиттэн арахсыбакка олорор. “Табаны олох симэлитэн сүтэрбэххэ, тилиннэрэ сатыахха наада төһө кыалларынан, абалааҕа сааһым ырааппыта, арыый эдэрим буоллар табабын ииттэн көрүөм этэ”, – диэн этэр. Бу төһөлөөх табаны иитэн-көрөн ааспыт киһи төһө да сааһырдар, сүрэҕинэн-дууһатынан табатын ахтар-саныыр.
Алексей Николаевич Павлов – эдэр сааһыттан Түмэти сиригэр табаҕа үлэлээбит, үөрэҕинэн – ветеринарнай фельдшер. “Бастатан туран табаҕа үлэлиир кадр боппуруоһа кыаллыан наада. Пур, Нойда, Быһыт хайатын, Буур сиэбит үрэхтэринэн лабыкта дэлэй. Таба үөскүүр усулуобуйата баар буолла. Урут ити сирдэринэн тоҕустуу ыстаада турбут сирэ. Кэлэр сылларга таба аҕалар боппуруос быһаарыллар түбэлтэтигэр, саатар көс ыал, табаһыттар табаларын кытта бииргэ көсүһэн кэлэн, эдэр дьоммутун таба үлэтигэр угуйарга көмөлөһөллөрө буоллар, баҕар бэйэбит табаһыттарбыт үөскүөхтэрэ. Кырдьыгынан табаҕа эдэр ыччаты угуйар олох ыарахан, этинэн-хаанынан бэриниилээх, табаны аһынар, таптыыр эрэ киһи табаҕа сыстар. Ол кыалыннаҕына табаны үөскэтиэххэ сөп буоллаҕа. Үлэни тэрийэр зоотехниктар эмиэ наадалар. Бастакы сылларга биир 1200 төбөлөөх ыстааданы сиринэн көһөрөн аҕалан ииттэххэ, бэйэтэ төрөөн-ууһаан элбиэҕэ. Урукку тэрээһин алҕастарын учуоттаан, хаһаайынныы дьаһаннахха уонна эдэр оҕолорбутун оскуолаттан саҕалаан өйдөрүн-санааларын таба иитиитигэр тартахха бэриниилээх табаһыттар үүнүөхтэрэ этэ», – диэн санаатын үллэстэр Алексей Николаевич.
Алексей Николаевич таба эстэрин саҕана 180 табаны ылан иитэн 440 төбөҕө тиэрдибит, онтон таба атын дьон илиитигэр киирэн баран өрүттүбэтэх.
Дьиэ табатын сөргүтүү биир сыллаах үлэ буолбатах, дьаныардаах үлэни, табаһыт олорор, үлэлиир усулуобуйатын тупсарыыны, элбэх үбү-харчыны эрэйэр. Киһи барыта ону өйдүүр.
Татьяна Слепцова, общкор.
Хаартыска ааптар архыыбыттан
Ещё по теме:
2017-05-02
Традиции пешелыжного перехода сохраняются2017-04-29
В Булунском районе наблюдается снижение количества пожаров2017-04-29
Агафья Казанова: Бэйэм билиибин үллэстэрбиттэн үөрэбин2017-04-29
Наивысший приоритет отдается принципу профилактики2017-04-27
В следственном управлении подведены итоги конкурсов за 2016 год